Yapay zeka (AI), bilgisayarların insan zekasını taklit etmeye çalıştığı bir alandır. Bilgisayar sistemlerine, insan zekasına benzer özellikler ve yetenekler kazandırmak için çalışılır. Bu sistemler, veri analizi, karar verme, dil anlama, öğrenme, problem çözme ve tahmin etme gibi bir dizi görevi gerçekleştirebilir. Yapay zeka, makine öğrenimi ve derin öğrenme gibi alt dalları içerir ve genellikle insan benzeri zeka seviyelerine ulaşmaya çalışan teknolojileri kapsar.

Kısacası Yapay Zeka (AI), bilgisayarların insan benzeri öğrenme ve problem çözme yetenekleri kazanmasını hedefleyen bir bilim ve mühendislik alanıdır.

Makine öğrenimi ve derin öğrenme gibi alt dalları içerir. AI, geniş bir uygulama yelpazesine sahiptir; örneğin, tıbbi teşhis, otonom araçlar, dil çevirisi, kişisel asistanlar gibi alanlarda kullanılır. Bilgisayar sistemlerine karmaşık görevleri yerine getirme yeteneği kazandırarak, insan yaşamını etkileyen birçok alanda kullanım potansiyeline sahiptir. Bu teknoloji, verileri analiz ederek desenleri keşfeder ve bu öğrenmeyi gelecekteki kararlar için kullanabilir, insan benzeri yeteneklerin bilgisayarlarla bütünleşmesine olanak tanır.

Yapay Zeka terimi ile birlikte anılan diğer kavramlara bakalım.

General AI ve Narrow AI: Aralarındaki Fark Nedir?

Genel Yapay Zeka (AGI – Artificial General Intelligence):

• Tanımı: Genel yapay zeka, insan benzeri düşünme yetenekleri sergileyen ve farklı görevlerde esnek şekilde uygulanabilen bir yapay zeka türüdür. Bu tür yapay zeka geniş bir konsept anlayışına sahip olabilir, öğrenebilir ve çeşitli alanlarda problemler çözebilir.
• Esneklik ve Genellik: AGI, farklı görevlerde uygulanabilir ve öğrenme yeteneği daha geniştir. İnsan benzeri çok yönlülük ve esneklik vurgulanır.
• Örnekler: Bu tür yapay zeka, insanlar gibi genel amaçlı işlevsellik gösteren sistemlerde görülebilir. Örneğin, bir sistem hem ev işleriyle ilgilenebilir hem de bilimsel araştırmalar yapabilir.

Dar Yapay Zeka (ANI – Artificial Narrow Intelligence):

• Tanımı: Dar yapay zeka, belirli bir görevi veya alanı hedefleyen ve bu alanda insan performansını veya üstünlüğünü yakalamayı amaçlar.
• Belirgin Görev veya Alan Odaklılık: ANI, sınırlı bir görev veya alanda uzmanlaşmıştır. Belirli bir alanda optimize edilmiş performansı hedefler.
• Örnekler: Çoğu günümüz yapay zekası dar yapay zekadır. Örneğin, sesli asistanlar (Siri, Alexa), oyun yapay zekaları, öneri sistemleri genellikle dar yapay zeka örnekleridir. Bu sistemler belirli görevlerde ya da alanlarda uzmanlaşmıştır.

Bu tanımlar, yapay zeka türlerinin farklı seviyelerdeki esneklik ve genel işlevsellik yeteneklerini vurgular. Genel yapay zeka, çok yönlülüğü ve esnekliği ile insan benzeri bir zeka seviyesi hedeflerken, dar yapay zeka belirli alanlarda ya da görevlerde optimize edilmiş performans sağlamayı amaçlar.

General AI, henüz teorik bir kavramdır. Henüz hayata geçmemiştir. Şu an kullandığımız tüm yapay zeka ürünleri Narrow AI kümesine girer.

Makine Öğrenimi

Makine öğrenimi (Machine learning), yapay zekanın bir dalı olarak, veriden öğrenerek sistem performansını geliştirmeye odaklanır. Yapay zeka, akıllı sistemler oluşturmak için çeşitli yöntemleri kapsar; bu noktada özellikle veri analizi, tahmin ve karar verme gibi veri odaklı görevlerde makine öğrenimi önemli bir rol oynar.

Derin öğrenme

Makinenin tek kabul edilebilir bir çıktıyı tanımlayana kadar bir dizi farklı yöntem kullanarak girdi verilerini işlediği ve analiz ettiği bir öğrenme sürecidir. Bu aynı zamanda makinelerin kendi kendine öğrenmesi olarak da adlandırılır. Ham girdi verilerini çıktıya eşlemek için makine, çeşitli rastgele programlar ve algoritmalar kullanır.

Derin öğrenme (Deep learning), tüm olası insan özellikleri ve davranış veritabanlarını gözlemleyecektir ve denetimli öğrenmeyi geçirecektir. Bu prosedür şunları içerir:

• Farklı insan duyguları ve ifadelerinin tespiti.
• Resimlerde insanları ve hayvanları belirleme, belirli işaretler, işaretler veya özellikler gibi.
• Video ve ses verilerini metin verilerine dönüştürme.
• Çeşitli konuşmacıların sesini tanıma ve hatırlama.
• Büyük veri kümelerini topladıktan ve analiz ettikten sonra, mevcut model kümelerini kullanarak benzer ses setleri, resimler veya belgeleri karşılaştırarak ilgili veri kümelerini kümeleme gerçekleştirilir.

Tekrarlayıcı işlemler yaparak ve kendi kendini analiz ederek, makineler problemlere çözümler bulabilir.

Doğal Dil İşleme

Doğal Dil İşleme (NLP), bilgisayar bilimi ve AI alanının bir dalıdır. Bu teknoloji, bilgisayarların ve insanların doğal dil kullanarak etkileşimde bulunmasını sağlar. NLP, insan dillerini analiz etme ve anlama amacı güder. İnsan dilini taklit ederek, makinelerin verileri anlamasına olanak tanır.

NLP, metinsel girdilerden bilgi arama, analiz etme, anlama ve çıkarma için kullanılır. Programcılar, metin girdilerinden anlamlı bilgi çıkarmayı bilgisayarlara öğretmek için NLP kütüphanelerinden yararlanır. Örneğin, bir emailin spam olup olmadığını belirlemek için konu satırına veya email içeriğine bakan algoritmalar, NLP’nin tipik örneklerindendir.

NLP’nin faydaları şunlardır:

• Belge doğruluğunu ve verimliliğini artırabilir.
• Okunabilir özet metinler otomatik olarak oluşturulabilir.
• Özellikle kişisel asistanlar gibi alanlarda fayda sağlayabilir.
• Organizasyonlara müşteri hizmetleri için sohbet botları kullanma imkanı sunabilir.
• Duygu analizini kolaylaştırabilir.

Metin çevirisi, duygu analizi ve konuşma tanıma gibi alanlarda NLP kullanımı yaygındır. Örneğin, Twitter yasaklı/terörist içerikleri filtrelemek için NLP’yi kullanırken, Amazon müşteri geri bildirimlerini yorumlamak ve deneyimlerini geliştirmek için NLP teknolojisinden yararlanmaktadır.

Bilişsel Hesaplama

Bilişsel Hesaplama (Cognitive computing), karmaşık görevleri yerine getirme ve problem çözmede insan-makine etkileşimini geliştirmeyi hedefler.

Farklı işlerde insanlarla birlikte çalışırken, makineler çeşitli durumlarda insan davranışlarını ve duygularını öğrenir ve anlar, ardından insan düşünme sürecini bir bilgisayar modelinde yeniden oluşturur.

Bu uygulama, makinelerin insan dilini ve görsel ipuçlarını yorumlamasını sağlar. Dolayısıyla, bilişsel düşünce yapısı yapay zeka ile birleştiğinde, insan benzeri eylemlere ve yetenekli veri işleme becerilerine sahip bir ürün ortaya çıkar.

Karmaşık problemlerde, bilişsel hesaplama kesin kararlar alma yeteneğine sahiptir. Bu nedenle, maliyeti en düşük şekilde çözümlerin geliştirilmesinin gerektiği alanlarda kullanılır; bu da doğal dil analizi ve kanıta dayalı öğrenimle elde edilir.

Bilgisayar Görüşü

Bilgisayar görüşü (Computer vision), yapay zeka içinde önemli bir alanı temsil eder. Gerçek dünya görsellerinden gelen veriyi anlamlandırmak, analiz etmek ve yorumlamakla ilgilenir. Görsel girdileri -örneğin, fotoğraflar, videolar, kameralardan gelen görüntüler- kullanarak bilgisayarların çevrelerini anlamasına yardımcı olur. Derin öğrenme ve desen tanıma gibi teknikleri kullanarak, bu görüntülerden anlamlı bilgiler elde etmeye çalışır. Örneğin, bir arabanın bir insan mı yoksa bir ağaç mı olduğunu tespit etmek gibi. Bu alan, sağlıkta tanı ve teşhis, otomotivde sürücüsüz araçlar, güvenlik sistemleri ve daha birçok alanda geniş bir kullanım alanına sahiptir.

Özet olarak bu metinde, yapay zeka ve alt dallarının çeşitli yönlerini ve uygulama alanlarını anlamaya çalıştık. Yapay zeka, insan benzeri öğrenme, problem çözme ve karar verme yeteneklerini bilgisayar sistemlerine kazandırmayı amaçlar. Bu hedef, makine öğrenimi ve derin öğrenme gibi dallarla desteklenirken, doğal dil işleme ve bilişsel hesaplama gibi alt dallar da farklı alanlarda çeşitli uygulamalara sahip. Bilgisayar görüşü ise görsel verilerden anlamlı bilgiler elde etmeye odaklanarak sağlık, otomotiv, güvenlik gibi alanlarda geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bu teknolojiler, günümüzde ve gelecekte insan yaşamını etkileyecek birçok alanda büyük potansiyele sahip.

Yararlanılan Kaynaklar:

6 Major Sub-Fields of Artificial Intelligence

What is artificial intelligence?

Diğer Yapay Zeka yazıları için:

Prompt Mühendisliği (İstem Mühendisliği) Nedir?